Προϊστορικοί πολιτισμοί στην Ελλάδα

Διάλεξη

Γνωριμία με την γεωτεκτονική ιστορία της Ανατολικής Μεσογείου. Σύνδεση των γεωλογικών φαινομένων της περιοχής με την μυθολογική παράδοση. Γύρω στα 1625 π.Χ. έγινε η τελευταία μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας η οποία απελευθέρωσε τεράστιες ποσότητες λάβας και εκτόξευσε ηφαιστειακή σκόνη σε ύψος πολλών χιλιομέτρων. Την έκρηξη συνόδευσε έντονη σεισμική δραστηριότητα ενώ τεράστια παλιρροϊκά κύματα σάρωσαν τις ακτές της βόρειας Κρήτης και της Ανατολικής Μεσογείου. Η ανακάλυψη του προϊστορικού οικισμού στο Ακρωτήρι της Θήρας αποτελεί σταθμό στην προσπάθεια των αρχαιολόγων να κατανοήσουν τα πολλά αναπάντητα ερωτήματα τα οποία αφορούν στην γνώση μας για την προϊστορία και έδωσε ταυτόχρονα τροφή στις θεωρίες γύρω από την χαμένη Ατλαντίδα. Οι ανασκαφές των Μινωικών και Μυκηναϊκών ανακτόρων και η αποκρυπτογράφηση των πινακίδων της Γραμμικής Β γραφής έριξαν φως σε άγνωστες πτυχές της ζωής της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. Στην διάλεξη αυτή γίνεται μια σύντομη παρουσίαση των κυριότερων ανασκαφών στην Θήρα, στην Κρήτη και στα σημαντικά κέντρα του Μυκηναϊκού πολιτισμού στην ηπειρωτική Ελλάδα με αναφορές στις γραπτές μαρτυρίες της αρχαιότητας αλλά και στις θεωρίες γνωστών αρχαιολόγων, όπως οι Schliemann, Dörpfeld, Τσούντας, Μαρινάτος και άλλοι.

Περιηγήσεις / Ξεναγήσεις

Οι γνώσεις μας για τους προϊστορικούς πολιτισμούς της πατρίδας μας έχουν εμπλουτιστεί σημαντικά από τα τέλη του 19ου αιώνα οπότε άρχισε η συστηματική έρευνα αυτών των πολιτισμών. Πολλά όμως από τα ερωτήματα δεν έχουν ακόμα απαντηθεί ενώ πολλά περισσότερα έχουν προστεθεί λόγω των νεώτερων ανασκαφών. Η πολυτέλεια των ευρημάτων παραπέμπει σε κοινωνίες με μεγάλη τεχνογνωσία και εκλεπτισμένη αισθητική.

Προϊστορική συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου
Τα νέα της ανακάλυψης των Πολύχρυσων Μυκηνών από τον Heinrich Schliemann και τα εντυπωσιακά ευρήματα από το Παλάτι του Αγαμέμνονα έκαναν στα τέλη του 19ου αιώνα τον γύρο του κόσμου. Η ανακάλυψη αυτή ήταν μία από τις σημαντικότερες στην ιστορία της Αρχαιολογίας. Τα μοναδικά αυτά πολυτελή ευρήματα εκτίθενται στην Μυκηναϊκή Αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας μαζί με πολλά ακόμα τα οποία βρέθηκαν σε άλλα κέντρα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, στην Τίρυνθα, στην Πύλο, στην Σπάρτη κ.ά. Περίφημη είναι και η συλλογή του Κυκλαδικού Πολιτισμού με τα γνωστά κυκλαδικά ειδώλια αλλά και οι τοιχογραφίες του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου της Θήρας.

Μυκηναϊκός Πολιτισμός: Μυκήνες, Τίρυνθα, Μιδέα, Ναύπλιο, Νέο Μουσείο Θήβας
Επισκέψεις σε σημαντικά κέντρα του Μυκηναϊκού πολιτισμού όπως οι Μυκήνες, η Τίρυνθα, η Μιδέα στην Αργολίδα καθώς επίσης και στα σύγχρονα μουσεία των Μυκηνών και του Ναυπλίου μπορούν να πραγματοποιηθούν στα πλαίσια μονοήμερης ή πολυήμερης εκδρομής. Σημαντικά ευρήματα της Μυκηναϊκής περιόδου βρίσκονται επίσης στο νέο μουσείο της Θήβας στην Βοιωτία το οποίο επίσης μπορεί κανείς να επισκεφθεί με μονοήμερη εκδρομή από την Αθήνα.

Μινωϊκός Πολιτισμός:
Κνωσός, Φαιστός, Μάλια, Ζάκρος, Αγία Τριάδα, Καμηλάρι, Γουρνιά, Φουρνί, Αρμένοι
Η γνωριμία με τον Μινωικό πολιτισμό μπορεί να ενταχθεί στα πλαίσια πολυήμερης εκδρομής στην Κρήτη. Στο πρόσφατα ανακαινισμένο Μουσείο Ηρακλείου εκτίθενται οι αρχαιολογικοί θησαυροί του Μινωικού Πολιτισμού: τα περίφημα Καμαραϊκά αγγεία, οι θεές των όφεων, οι διπλοί πέλεκεις, οι τοιχογραφίες της Κνωσού, ο δίσκος της Φαιστού, το κομψό αγγείο ορείας κρυστάλλου από την Ζάκρο, τα ευρήματα από την νεκρόπολη του Φουρνίου στις Αρχάνες και της ανθρωποθυσίας στην Ανεμοσπηλιά στο όρος Γιούχτα, η σαρκοφάγος της Αγίας Τριάδας και άλλα πολλά. Στην προσπάθειά μας να γνωρίσουμε τον Μινωικό Πολιτισμό, ο οποίος άνθισε πριν από σχεδόν 3500 χρόνια και με δεδομένη την ανυπαρξία αποκρυπτογραφημένων κειμένων εκείνης της εποχής είναι απαραίτητη η περιήγησή μας στις σημαντικότερες ανασκαφές της Μεγαλονήσου. Τα Μινωικά παλάτια της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων και της Ζάκρου, η Μινωική βίλα στην Αγία Τριάδα, ο Θολωτός τάφος στο Καμηλάρι, ο Μινωικός οικισμός στα Γουρνιά, οι νεκροπόλεις στο Φουρνί κοντά στις Αρχάνες, και οι Αρμένοι κοντά στο Ρέθυμνο είναι ορισμένοι από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης σε ότι αφορά τον Μινωικό Πολιτισμό.

Ανασκαφή στο Ακρωτήρι Σαντορίνης, Γεωλογικό Πάρκο Παλαιάς και Νέας Καμένης
Τέλος, η ανασκαφή στο Ακρωτήρι στην νότια ακτή της Σαντορίνης είναι αναμφίβολα από τις πιο εντυπωσιακές ανασκαφές σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Η ιδιαιτερότητά της έγκειται στο γεγονός ότι τα περισσότερα από τα κτήρια τα οποία ανακαλύφθηκαν εκεί δεν είναι παλάτια ή ναοί αλλά οικίες, καταστήματα, εργαστήρια και αποθήκες καθημερινών ανθρώπων οι οποίοι εγκατέλειψαν την πόλη πριν την μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου στα τέλη του 17ου αιώνα π.Χ. Μικρό μέρος των υπέροχων τοιχογραφιών εκτίθεται στο Μουσείο της Προϊστορικής Θήρας στα Φηρά ενώ άλλες στην συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου των Αθηνών. Την Σαντορίνη μπορεί κανείς να επισκεφθεί από τον Πειραιά ή από το Ηράκλειο Κρήτης με διάφορους τύπους πλοίων ή αεροπορικώς. Για την καλύτερη κατανόηση των γεωλογικών φαινομένων τα οποία δημιούργησαν το μοναδικό αυτό θαύμα της φύσης καλό θα ήταν να επισκεφθεί κανείς τα νησάκια Παλαιά και Νέα Καμένη τα οποία διαμορφώθηκαν από τις εκρήξεις του ηφαιστείου του νησιού τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια. Το νησιωτικό αυτό σύμπλεγμα Νέας Γής λειτουργεί σήμερα ως Γεωλογικό Πάρκο.