De Griekse burgeroorlog
Het is verbazingwekkend hoe weinig wij Europeanen van elkaar afweten… Wat de Griek met Nederland assosieert is misschien Johan Cruyff en nog een paar Nederlandse voetbalspelers terwijl de gemiddelde Nederlander buiten de stereotype Syrtaki dans en de pitta broodjes bijvoorbeeld verder niet veel kan vertellen over Griekenland… Hierdoor ontstaan regelmatig misverstanden, vooral als het over ingewikkelde politieke kwesties gaat die totaal anders geïnterpreteerd en gepresenteerd worden door de politici en de media in onze landen. Ik herinner mij nog goed hoe één van mijn professors geschiedenis telkens benadrukte: “Kennis is macht”.
De gemiddelde Europeaan kent slechts één burgeroorlog in Europa: Meestal die van Spanje, die van 1936 tot 1939 het leven aan een half miljoen mensen heeft gekost. Velen herinneren zich ook de burgeroorlog in het voormalig Jugoslavië waar verschillende van ons nog getuige van geweest zijn. Ζelden ben ik een Nederlander of een Belg tegengekomen die ooit over de Griekse burgeroorlog heeft gehoord. Een vrij recente oorlog die een zeer traumatische ervaring voor de moderne Griek blijft en vaak zelfs nog steeds sporen nalaat in de huidige interne politieke kwesties. Het is een soort taboe thema waar de Griek los van zijn/haar politieke voorkeur dus niet graag over spreekt. Ik hoor regelmatig Nederlanders of Belgen zeggen: “Ja, wij hebben ook een bezetting gehad”. Maar dat heeft uiteraard niets met een burgeroorlog te maken. Je wordt bezet door een vreemd leger terwijl je in een burgeroorlog vecht tegen je landgenoot of zelfs tegen je vader, je broer of je vriend. Het zijn traumatische gebeurtenissen met vreselijke consequenties in de toekomstige realiteit. Tevens duurt het minstens een paar generaties eer het land hiervan kan herstellen.
De Griekse burgeroorlog is officieel in maart 1946 begonnen maar de conflicten tussen de grootste Griekse communistische verzetsbeweging E.L.A.S. (Volksleger voor de Nationale Bevrijding : ong 20000 strijders), de tweede grootste republikeinse verzetsbeweging E.D.E.S. ( Nationale Griekse Democratische Unie : ong 5000 strijders ) en nog enkele rechtse paramilitaire groeperingen waren al tijdens de Duitse bezetting begonnen. De spanning tussen de verzetsbewegingen in combinatie met de geopolitieke belangen van de grootmachten in de regio gaven al vòòr het einde van de Tweede Wereld Oorlog de aanleiding tot de inmenging van de Engelsen in eerste instantie en later de Amerikanen in de Griekse Burgeroorlog. Kort na de bevrijding van Athene op 12 october 1944 is de geladenheid tussen links en rechts gaan escaleren. De toenmalige voorlopige regering van de Nationale Eenheid, een samenwerking tussen de regering in ballingschap onder de leiding van Georgios Papandreou die engels gezind was en de communistische E.A.M. (de politieke vleugel van E.L.A.S. met zes ministers in de regering) heeft niet lang geleeft. De reden was dat premier Papandreou op 1 december 1944 een ontwapeningsbevel van alle verzetstrijders aangekondigde terwijl talloze collaborateurs ongestrafd en vrij rondliepen. Eén van de voorwaarden die E.A.M.- E.L.A.S. had gesteld om de wapens neer te leggen was juist de zuivering van het staatsapparaat van de collaborateurs. Op 3 december 1944 werden tijdens een betoging tegen de regering 28 mensen doodgeschoten door het Griekse leger en misschien zelfs door Britse soldaten (blijft onduidelijk tot op heden) die inmiddels naar Griekenland werden gestuurd, dit onder meer om in de eerste plaats de zwakke regering te steunen en ten tweede om de belangen van het Verenigd Koninkrijk in Griekenland te behartigen. Dit heeft tot resultaat gehad dat de communistische ministers van de regering waren uitgestapt. Op 4 december 1944 werd het grootste deel van Athene bezet door de communistische troepen van de E.L.A.S. en begon een strijd tegen het regeringsleger en de politie die gesteund werden door Britse tanks en Britse soldaten. Een heel Brits expeditieleger uit Italië landde in de havenstad Piraeus om het regeringsleger en hun landgenoten bij te staan. De communisten werden verdreven….Het land was verdeeld. Zuid Grienkenland was in Britse handen terwijl het noorden van het land in handen van de communisten lag. Langs beide kanten werden mensen die “politiek verkeerd” waren gemarteld en gedood. De zogenaamde “witte terreur” geleid door het rechtse leger en de rechtse paramilitairen en anderzijds de “rode terreur” geleid door de communisten. Dit gebeurde allemaal op het moment dat de oorlog tegen de Duitsers in Europa nog steeds voortduurde! Terwijl de Grieken elkaar afmaakten hadden inmiddels de Britten (Churchill) samen met de Russen (Stalin) al besloten dat Griekenland tot de invloedsfeer van de westerse machten zou behoren terwijl Bulgarije en Roemenië tot de invloedsfeer van Sovjet Unie zouden behoren: Vedeel en heers…
In maart 1946 hebben verkiezingen plaatsgevonden die geboycot werden door de communisten die in diezelfde periode allerlei publieke instellingen begonnen aan te vallen. Dat luidde officieel het begin van de Griekse Burgeroorlog in die tot oktober 1949 zou duren. Deze oorlog heeft het leven aan 30000 mensen gekost en een enorme vluchtelingenstroom van duizenden waaronder vele kinderen. Een oorlog die zeer tragische gevolgen zou hebben voornamelijk voor de verliezers (de linksgezinden en de communisten). In 1947 werden de Britten vervangen door de Amerikanen die hier hun nieuwe wapens zoals de Napalm bommen in Griekenland kwamen uittesten lang vòòr ze die massaal hadden geworpen in de latere Vietnamoorlog! Het klinkt zo paradoxaal en wreed: een land dat in beide wereldoorlogen een trouwe bondgenoot van de geallieerden is geweest en meer dan een half miljoen slachtoffers in WO II telde (procentueel gezien het vijfde land ter wereld met de meeste slachtoffers in WO II) gebombardeerd werd door haar eigen bondgenoten ! Hoe tragisch is dit niet ?! Maar nog tragischer zijn de gevolgen in het politieke leven van het land geweest, generaties lang. Zelfs na de burgeroorlog werden de linksgezinden die dus als politieke tegenhangers werden beschouwd ”heropgevoed “. Speciaal daarvoor werden door de regering consentratie kampen opgericht allemaal op onbewoonde, kale droge Griekse eilanden. In tientalle jaren werden daar mensen gemarteld en gedood. Velen werden in de jaren vijftig en zestig vanwege de moeilijke economische en politieke situatie in Griekenland genoodzaakt om als migranten het land te verlaten en als gastarbeider in Duitsland of in België te gaan werken. Een laatste gevolg van de Griekse burgeroorlog was de staatsgreep op 21 april 1967 toen de macht in handen van de Griekse kolonels viel. Een dictatoriaal regime dat zeven jaar duurde tot er in november 1973 door bloedige studentenbetogingen in de Polytechnische Hogeschool van Athene een einde aan werd gemaakt. Het was de laatste dictatuur in de moderne Griekse geschiedenis maar daarover zal ik het uitgebreid over hebben in een volgende keer…